خداوند متعال اين‌گونه اراده فرموده است که جهان هستی به واسطۀ اسباب و علل اداره شود. این ارادۀ حق‌تعالی از حکمت آن ذات بی‌همتا سرچشمه می‌گیرد. از اين‌رو در خلقت، رشد، تکامل و سعادت همۀ موجودات، ردّ پایی آشکار يا پنهان از وسائط و وسایل مشاهده می‌شود.

زنده بودن انسان، وابسته به ارتزاق و ارتزاق، محتاج چندین واسطه است.

            ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند

تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری

گندم باید در زمین کاشته شود. آب و خاک، گندم را پرورش دهند تا جوانه کند، جوانه باید از نور آفتاب بهره‌مند گردد و آب و املاح توسّط ریشه به ساقه و از ساقه به خوشۀ گندم برسد، تا گندم رشد کند و مراحل مختلفی را طی نماید و سپس تبدیل به نان شده و آمادۀ خوردن از سوي انسان گردد.

ارتزاق معنوی و تحصیل علم و کمال نیز به‌ همین صورت است. انسان برای کسب علم و دانش و کمال و بصيرت، باید سال‌ها تلاش کند، زحمت بکشد و از نردبان واسطه‌ها و وسایل، يک به يک بالا برود تا به مدارج علمی مطلوب دست یابد.

به‌طور کلی باید گفت: هر فیض و رحمتی که از جانب پروردگار متعال به بندگان می‌رسد، با واسطه می‌رسد و فیض بدون واسطه و بدون وسیله به هیچ مخلوقی نخواهد رسید. وحی الهي نیز باید توسّط جبرئیل به پیامبران و حتّی به اشرف انبیاء حضرت محمد$ برسد و امکان ندارد کسی بدون واسطه به رحمتی از سوی خداوند دست یابد.

حال این سؤال مطرح می‌شود که آیا خداوند قادر نیست برای رساندن فیض خود به بندگان، واسطه‌ها را حذف کند و به صورت مستقیم فیّاضی نماید؟ مثلاً غذای آماده را در معدۀ بندگان قرار دهد؟ یا مغز همۀ بندگان را از ابتدا سرشار از علوم و آگاهي‌هاي مختلف کند؟

در پاسخ باید گفت: آری، خداوند سبحان، قادر مطلق است و می‌تواند عالم را بدون واسطه اداره فرماید؛ امّا عالم و جود، ظرفیّت و گنجایش دریافت فیض مستقیم از سوی حق‌تعالی را ندارد. به عبارت روشن‌تر، عالم وجود و مخلوقات، برای دريافت فیض از خداوند متعال، نیاز به واسطه دارند وگرنه، او که قادر مطلق و فیّاض علی‌الاطلاق است، هیچ نیازی به واسطه و وسیله ندارد.

بنابراین، تردیدی در ضرورت وجود واسطۀ فیض در عالم هستی وجود ندارد. پس از پی بردن به این نکتۀ اساسی، باید دانست که واسطۀ فیض برای هدایت، رستگاری و تکامل بشریّت و نیز استجابت دعا و پذیرش توبه، اهل‌بیت( می‌باشند:

>وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يهْدُونَ بِأَمْرِنا<^[1]

و آنان را پيشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما هدایت می‌کردند.

اهل‌بیت عصمت و طهارت(، در دنیا و آخرت، واسطۀ فیض بین خداوند متعال و بندگان و در حقيقت قافله‌سالار‌ عالم وجود هستند. از این جهت اهل معرفت بر این باورند که اگرچه وحی الهی به ‌واسطۀ جبرئیل به پیامبر اکرم$ می‌رسید، امّا واسطۀ فیض بین خداوند متعال و جبرئیل نیز پیامبراکرم$ بوده‌اند.

همچنین باید دانست که اهل‌بیت( علاوه بر تشریع، در امر تکوین نیز واسطۀ فیض‌اند و بقای عالم وجود به آنان وابسته است. یعنی اگر آنان لحظه‌ای در عالم نباشند، یا بندگان را از فیوضات رحمانی حق‌تعالی محروم نمایند، عالم هستی نابود می‌شود:

«لَوْ خَلَتِ الْأَرْضُ سَاعَةً وَاحِدَةً مِنْ حُجَّة اللَّهِ لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا»^[2]

اگر زمين يک لحظه از حجّت خدا خالي بماند، زمين تمام اهل خود را فرو خواهد برد.

در زیارت جامعه که از بهترين زیارات مطلقة ائمّة هدي( است و مورد تأیید حضرت ولی عصر«ارواحنافداه» واقع شده، می‌خوانیم:

«بِکُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِکُمْ يَخْتِمُ وَ بِکُمْ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ بِکُمْ يُمْسِکُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِکُمْ يُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ يَکْشِفُ الضُّرَّ»^[3]

خدا به واسطة شما آغاز كرده است و با شما پايان مى‏بخشد، و به يمن وجود شما باران را فرو مي‌بارد، و آسمان را از سقوط به زمين بدون اذنش باز مي‌دارد، و به‌وسيلة الطاف شما غبار اندوه را از دل‌ها مي‌زدايد، و سختى زندگى و بدى حال را برطرف مي‌سازد.

توجّه به این نکته نیز لازم است که در زمان حاضر، واسطۀ فیض عالم وجود، امام دوازدهم یعنی حضرت مهدی موعود‌«ارواحنا‌فداه» هستند. آن حضرت، قطب عالم امکان، محور عالم وجود و واسطۀ بین غیب و شهود می‌باشند و هر نعمت و رحمتی که به بندگان برسد، به واسطۀ وجود مبارک و مطهّر آن حضرت است. و از اين‌رو استجابت دعا و پذیرش توبۀ بندگان نیز، از جانب خداوند متعال و به واسطۀ آن امام همام عالي‌مقام است.